มาเข้าใจเรื่องฟันกันเถอะ

เป้าหมายในชีวิตของคนเราในวัยสูงอายุ มักตอบว่า อยากมีสุขภาพร่างกายที่แข็งแรง ไม่มีโรค แต่หารู้ไม่ว่า การมีสุขภาพร่างกายและจิตใจที่แข็งแรง ต้องเริ่มต้นจากการมีสุขภาพปากและฟันที่ดี 

เพราะช่องปากและฟัน เป็นช่องทางที่อาหารเข้าสู่ร่างกาย ฟันใช้บดเคี้ยวอาหาร ทำให้อาหารถูกย่อยเป็นลำดับแรก ก่อนถูกดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย นำไปใช้ในการเจริญเติบโต หรือซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ นอกจากนี้ฟันยังช่วยคงรูปใบหน้าให้สวยงาม ช่วยในการพูดออกเสียง

ลองนึกดูว่า การได้ทานขออร่อย เคี้ยวอาหารได้ดี ได้พูดคุยกับเพื่อนผู้คนรอบข้าง ชีวิตจะมีความสุขแค่ไหน...สุขทั้งกายและใจเลยทีเดียว ในขณะที่บางคนทานอาหารกำลังอร่อย แต่ต้องหยุดชะงักเพราะเสียวฟัน หมดอร่อย หมดสนุกไปทันที

ส่วนประกอบของฟัน 
ประกอบด้วยตัวฟันที่โผล่มาในช่องปาก และส่วนรากฟันที่ฝังในกระดูกขากรรไกร มีเหงือกคลุม

ตัวฟัน มีส่วนประกอบเป็นชั้น ๆ ให้นึกภาพมะละกอผ่าซีกตามยาว ผิวเปลือกมะละกอ คือ ชั้นผิวเคลือบฟันที่แข็งแรงมาก มีแร่ธาตุต่าง ๆ ที่สำคัญ คือ แคลเซียม ฟอสเฟตสะสมอยู่เนื้อสุกสีส้มของมะละกอ คือ ชิ้นเนื้อฟัน ซึ่งความแข็งแรงจะลดลง แกนกลางมะละกอ คือ ส่วนเนื้อเยื่อโพรงประสาทฟัน ซึ่งจะมีเส้นเลือด เส้นประสาทฟันมาหล่อเลี้ยงให้ฟันมีชีวิต

รากฟัน จะไม่มีชั้นผิวเคลือบฟันปกคลุม ถ้ามีภาวะเหงือกร่น ส่วนของรากจะโผล่มาในช่องปาก เวลาทานอาหารที่เปรี้ยว หรือเย็นจัดๆ เช่น ไอศกรีม ก็จะรู้สึกเสียวฟันได้

ฟันน้ำนม

เริ่มสร้างตั้งแต่มารดาตั้งครรภ์ 6 สัปดาห์ ฝังตัวอยู่ในขากรรไกร เริ่มขึ้นซี่แรกในช่องปากเป็นฟันหน้าล่างขึ้นประมาณอายุ 6 เดือน ฟันขึ้นจนครบ 20 ซี่ เมื่ออายุ 2 ปี โดยประมาณ

ฟันแท้มีทั้งหมด 32 ซี่ ซี่แรกนั้นประมาณอายุ 6 ปี โดยขึ้นทดแทนฟันน้ำนมยกเว้นฟันกรามซี่ที่ 1, 2, 3

นอกจากฟันแล้ว ในช่องปากยังมีส่วนต่างๆ ที่สำคัญอีก ได้แก่ ลิ้น เยื่อบุผิวกระฟุ้งแก้ม เหงือก เพดาน น้ำลาย และเชื้อโรคหลากหลายชนิด ทั้งชนิดที่ทำให้เกิดโรค และไม่เกิดโรค 

ในช่องปากเปรียบเหมือนบรรยากาศรอบๆ บ้าน ฟันที่มีกระดูกรอบรากฟันโดยมีเหงือกปกคลุม เปรียบเหมือนบ้านที่มีเสาปักลงในดิน ดังนั้น ไม่ใช่การรักษาฟันอย่างเดียว เราต้องรักษากระดูกรอบรากฟัน เหงือก และอวัยวะต่างๆ ในช่องปาก เพื่อให้บ้านฟันหลังนี้อยู่ได้ในบรรยากาศที่ร่มรื่นน่าอยู่ตลอดไป

เรียบเรียงจากหนังสือ รู้-เฒ่า-ทัน-สุข
ผู้เขียน : ทพญ.นันทนา ศรีอุดมพร
งานทันตกรรม คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี